به‌طور کلی: الان بهتر است.

خلاصه داده‌های معتبر (بانک جهانی و برآوردهای سازمان ملل): - حدود ۵۰ سال پیش (اوایل تا میانه دهه ۱۳۵۰/۱۹۷۰): امید به‌زندگی ایران حدود 54 تا 58 سال بود؛ کمی پایین‌تر از میانگین جهانی، و رتبه ایران در نیمه پایین جدول (تقریباً حوالی جایگاه 100 تا 120 میان ~180 کشور). - اکنون (پیش از افت موقتِ کووید و پس از آن): امید به‌زندگی ایران حدود 74 تا 76 سال است؛ نزدیک یا اندکی بالاتر از میانگین جهانی، و رتبه در میانه جدول (تقریباً حوالی جایگاه 70 تا 90 از ~195 کشور). کووید در 2020–2021 افتی موقت ایجاد کرد، اما روند پس از آن دوباره رو به بهبود بوده است.

بنابراین نسبت به دوره پهلوی، هم مقدار امید به‌زندگی و هم جایگاه نسبی ایران در رده‌بندی جهانی به‌طور محسوسی بهتر شده است. توجه داشته باشید رتبه دقیق به منبع و سال انتخابی بستگی دارد.

برای مقایسه وضعیت امید به زندگی در ایران طی دو دوره زمانی (اکنون در سال ۲۰۲۳ و ۵۰ سال پیش در دهه ۱۳۵۰/۱۹۷۰ میلادی، دوران پهلوی دوم) و جایگاه آن در رده‌بندی جهانی، باید به داده‌های آماری و شاخص‌های سلامت عمومی در این دو دوره توجه کنیم. امید به زندگی (Life Expectancy) به میانگین سال‌هایی که یک فرد انتظار می‌رود زندگی کند اشاره دارد و تحت تأثیر عواملی مانند کیفیت خدمات بهداشتی، تغذیه، آموزش، و شرایط اقتصادی-اجتماعی است.

امید به زندگی در زمان پهلوی (دهه ۱۳۵۰/۱۹۷۰):

• داده‌ها: بر اساس گزارش‌های تاریخی و داده‌های سازمان ملل متحد، امید به زندگی در ایران در اوایل دهه ۱۳۵۰ حدود ۵۰ تا ۵۵ سال بود. این رقم در مقایسه با کشورهای توسعه‌یافته آن زمان (که امید به زندگی در آن‌ها حدود ۷۰ سال یا بیشتر بود) بسیار پایین‌تر بود.
• وضعیت سلامت: در این دوره، زیرساخت‌های بهداشتی و درمانی در ایران محدود بودند. بیمارستان‌ها و مراکز درمانی عمدتاً در شهرهای بزرگ متمرکز بودند و دسترسی به خدمات پزشکی در مناطق روستایی بسیار کم بود. بیماری‌های واگیردار و مرگ‌ومیر نوزادان نرخ بالایی داشتند.
• عوامل اجتماعی-اقتصادی: سطح سواد و آموزش عمومی پایین بود و فقر در بسیاری از مناطق، به‌ویژه روستاها، شایع بود. این عوامل بر کیفیت زندگی و امید به زندگی تأثیر منفی می‌گذاشتند.
• جایگاه جهانی: ایران در آن زمان از نظر امید به زندگی در مقایسه با کشورهای توسعه‌یافته بسیار عقب‌تر بود و حتی در مقایسه با برخی کشورهای در حال توسعه منطقه، وضعیت متوسطی داشت.

امید به زندگی در ایران کنونی (۲۰۲۳):

• داده‌ها: بر اساس گزارش‌های سازمان بهداشت جهانی (WHO) و بانک جهانی، امید به زندگی در ایران در سال ۲۰۲۳ حدود ۷۶ تا ۷۷ سال است. این رقم نشان‌دهنده پیشرفت قابل‌توجهی نسبت به ۵۰ سال پیش است.
• وضعیت سلامت: زیرساخت‌های بهداشتی و درمانی در ایران طی دهه‌های اخیر به‌طور چشمگیری گسترش یافته‌اند. دسترسی به خدمات پزشکی، واکسیناسیون، و مراقبت‌های اولیه حتی در مناطق روست

پاسخ به این پرسش کاملاً واضح و مبتنی بر داده‌های جهانی است:

ایران از نظر شاخص امید به زندگی، در رده‌بندی جهانی امروز به‌مراتب در موقعیت بهتری نسبت به پنجاه سال قبل (دوره پهلوی) قرار دارد.

این پیشرفت چشمگیر، یکی از دستاوردهای غیرقابل انقلاب در حوزه سلامت عمومی ایران محسوب می‌شود. در ادامه جزئیات این مقایسه را می‌بینید:

مقایسه آماری:

• دوره پهلوی (حدود سال ۱۳۵۵): امید به زندگی در بدو تولد برای ایرانیان به طور متوسط حدود ۵۷ سال بود. این رقم برای زنان کمی بالاتر از مردان بود.
• امروز (سال ۱۴۰۳): امید به زندگی در ایران به طور متوسط به حدود ۷۷ تا ۷۸ سال رسیده است. (بر اساس گزارش‌های سازمان ملل و بانک جهانی).

این یعنی در طول پنج دهه، امید به زندگی ایرانیان بیش از ۲۰ سال افزایش یافته است.

دلایل این پیشرفت چشمگیر:

عوامل اصلی این بهبود عبارتند از:

1. کاهش شدید مرگ و میر نوزادان و کودکان: گسترش شبکه بهداشت و درمان در روستاها (خانه‌های بهداشت)، واکسیناسیون سراسری و بهبود تغذیه، مرگ و میر کودکان را به میزان قابل توجهی کاهش داده است.
2. ارتقای خدمات بهداشتی اولیه: دسترسی گسترده‌تر به مراکز درمانی، پزشک و پرستار، حتی در دورافتاده‌ترین مناطق کشور.
3. ارتقای سطح آموزش و آگاهی عمومی: به ویژه در میان زنان، که منجر به مراقبت‌های بهتر دوران بارداری، زایمان و سلامت کودکان شده است.
4. دسترسی به آب آشامیدنی سالم و بهبود بهداشت محیط: که باعث کاهش بیماری‌های عفونی و واگیردار شده است.
5. پیشرفت در علم پزشکی و دسترسی به فناوری‌های درمانی: حتی با وجود تحریم‌ها.

رده

ایران از نظر امید به ‌زندگی نه ‌تنها نسبت به پنجاه سال قبل (دوران پهلوی)، بلکه در رده‌بندی جهانی نیز به طور قابل توجهی جایگاه بهتری پیدا کرده است. شاخص امید به زندگی از حدود ۵۶ سال در سال ۱۳۵۷ (۱۹۷۸) به بالغ بر ۷۴ سال در سال‌های اخیر رسیده و ایران از رتبه‌های سه‌رقمی جهانی به جایگاهی بالاتر از میانگین جهان رسیده است[1][2][4][6][8].

مقایسه آماری:

• طبق داده‌های بانک جهانی و سازمان ملل، در سال ۱۹۷۸ امید به زندگی در ایران کمترین مقدار بین کشورهای منطقه بود (۵۶ سال)، در حالی که اکنون به حدود ۷۴ تا ۷۷.۳ سال برای هر دو جنسیت رسیده است و ایران بالاتر از میانگین جهانی (۷۳ سال) قرار دارد[1][2][3][4][6][8].
• افزایش چشمگیر این شاخص عمدتاً به دلیل کاهش مرگ و میر نوزادان، گسترش خدمات بهداشت و درمان، واکسیناسیون، بهبود تغذیه و ارتقای شبکه سلامت اتفاق افتاده است[5][6].

رتبه‌بندی جدید جهانی: - ایران طی دهه‌های گذشته، طبق برخی گزارش‌ها، بالاتر از ۵۰ رتبه رشد کرده و از رتبه‌های سه‌رقمی به دو‌رقمی رسیده است که نشان‌دهنده پیشرفت بسیار زیاد جایگاه ایران در سطح بین‌المللی است[2][4][8].

نکات مهم: - امروزه همچنان کشورهای پیشرفته اروپایی و آسیایی (مانند ژاپن و سوئیس)، امید به زندگی بالاتر از ۸۰ سال دارند[5][12]. - ایران همچنان تا سطح این کشورها فاصله دارد، اما به‌طور چشمگیری موقعیتش نسبت به دوران پهلوی ارتقا یافته و عقب‌ماندگی شدیدی که قبلاً نسبت به منطقه و جهان داشته، تا حد زیادی ترمیم شده است[1][6][8][9][10].

در نتیجه، ایران هم از نظر مقدار عددی امید به زندگی و هم در رده‌بندی جهانی نسبت به پنجاه سال قبل شرایط به‌مراتب بهتری دارد و این موضوع یکی از مهم‌ترین شاخص‌های پیشرفت اجتماعی کشور در پنج دهه اخیر محسوب می‌شود[1][2][4][6][8][10].